Strony internetowe Muzeum w Przeworsku używają cookies („ciasteczek”). Są one potrzebne do prawidłowego działania oraz używane do celów statystycznych. Korzystając z niniejszego serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej lub zmienić ustawienia przeglądarki zapoznaj się z Polityką plików cookies.

Historia

Początki przeworskiego muzeum sięgają 1958 r., kiedy z to inicjatywy Towarzystwa Miłośników Przeworska zorganizowano niewielkie muzeum społeczne. Po siedmiu latach działalności, dzięki ofiarności mieszkańców miasta jego zbiory wzrosły na tyle, że Miejska Rada Narodowa przejęła placówkę nadając jej rangę Muzeum Miejskiego. Muzeum to mieściło się w salach ratusza. W 1974 r. zbiory Muzeum Miejskiego przejęło muzeum państwowe utworzone w pałacu Lubomirskich. Początki Muzeum Pożarnictwa także sięgają lat 50-tych. Pierwszy pokaz kolekcji sprzętu pożarniczego ze zbiorów Leona Trybalskiego urządzono już w 1956 roku.

Uroczyste otwarcie Muzeum Regionalnego oraz Muzeum Pożarnictwa nastąpiło w dniu 8 czerwca 1974 r. Obydwie placówki, decyzją władz, usytuowano na terenie zespołu pałacowo-parkowego. Na siedzibę Muzeum Regionalnego przeznaczono dawny pałac Lubomirskich, który już od początku lat 70-tych poddano gruntownej rewaloryzacji. Muzeum Pożarnictwa znalazło siedzibę w Domu Koniuszego oraz w przylegającej doń przybudowanej wiacie, w obrębie gospodarczej zabudowy dworskiej. Przed budynkami wyznaczono niewielki teren tzw. poligonu pożarniczego, gdzie urządzono ekspozycję na otwartym powietrzu. Początkowo obydwie placówki muzealne nie były ze sobą powiązane. Muzeum Pożarnictwa podlegało Komendzie Powiatowej Straży Pożarnej, zaś Muzeum Regionalne było oddziałem Muzeum-Zamku w Łańcucie. Z macierzystej placówki sprowadzono do Przeworska pojazdy konne z bogatej kolekcji łańcuckiej, w tym także pojazdy o proweniencji przeworskiej, i urządzono w budynku powozowni ich ekspozycję udostępnianą zwiedzającym od 1975 r. Muzeum Regionalne do końca lat 70. miało w pałacu tylko jedną ekspozycję stałą – historii miasta i regionu. W tym czasie trwały intensywne prace konserwatorskie we wnętrzach reprezentacyjnego I piętra pałacu. Po ich zakończeniu, planowano utworzenie ekspozycji wnętrz pałacowych w oparciu o zbiory przeworskie wywiezione w 1947 r. do zamku w Łańcucie. Do realizacji tych planów nie doszło, gdyż na długo przed zakończeniem prac remontowo-konserwatorskich, w roku 1975, dokonała się zmiana podziału administracyjnego kraju na 49 województw, rozdzielająca Łańcut i Przeworsk pomiędzy województwa rzeszowskie i przemyskie. Tym samym Muzeum w Przeworsku zostało wyłączone ze struktur Muzeum-Zamku w Łańcucie i stało się samodzielną placówką podległą od 1976 r. Wydziałowi Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Przemyślu.

W roku 1978 placówka stała się muzeum wielodziałowym o nazwie: Muzeum – Pałac Lubomirskich. Do istniejących działów Historii Miasta i Regionu oraz Wnętrz Pałacowych (mimo, iż nie funkcjonowała jeszcze stała ekspozycja prowadzono intensywne zakupy na rynku antykwarycznym, w tym także odkupywano przedmioty pochodzenia pałacowego) przyłączono Muzeum Pożarnictwa jako już Działu Historii Pożarnictwa. W roku 1986, po wielu latach prac konserwatorskich, otwarta została ekspozycja Wnętrz Pałacowych.

Kolejną ważną datą w muzealnym kalendarium był rok 1989. Decyzją władz miasta Przeworska przekazano wówczas w użytkowanie wieczyste muzeum majątek Skarbu Państwa – park dworski wraz z zabytkową zabudową: oficyną kuchenną, oranżerią, kordegardą. Ponadto w następnych latach muzeum przyjęło grunty i budynki po Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej na terenie folwarku Podzamcze. Powiększona baza lokalowa pozwoliła na przygotowanie nowych pomieszczeń dla ekspozycji stałej Historii Pożarnictwa w dawnych stajniach cugowych, remontowanych w latach 1990 i 1996. W roku 1989 wyremontowano także pomieszczenie dawnej kuchni dworskiej w oficynie kuchennej, przeznaczone na salę wystaw czasowych, której nadano nazwę Galeria „Magnez”.

Na przestrzeni minionych lat galeria była miejscem spotkań wielu twórców, prezentacji i konfrontacji lokalnego środowiska artystycznego, nieocenionym narzędziem do prowadzenia edukacji kulturalnej i artystycznej dzieci i młodzieży. Przyczyniła się także znacznie do wzbogacenia oferty kulturalnej muzeum i nawiązania współpracy z wieloma placówkami muzealnymi i galeriami w kraju.

Wiosną 1990 roku rozpoczęto prace rewaloryzacyjne parku. Pierwszym etapem tych prac było rozebranie pomnika wdzięczności Armii Czerwonej wzniesionego na głównej osi widokowej parku. Opracowano projekt rewaloryzacji parku i projekt nasadzeń. Główne prace rewaloryzacyjne i pielęgnacyjne przeprowadzono w latach 1990–1995. W roku 1994 muzeum otrzymała nowy statut poszerzający zakres działalności merytorycznej, wynikający z przyjęcia opieki nad parkiem i nadający placówce nazwę Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy. Reforma administracyjna kraju z dniem 1 stycznia 1999 r. powierzyła funkcję organizatora muzeum Powiatowi Przeworskiemu.

Mówiąc o historii muzeum nie sposób zapomnieć o ludziach, którzy z pasją i oddaniem gromadzili zbiory, organizowali ekspozycje, strzegli dóbr kultury i pamiątek historycznych. Szczególną pamięć winni jesteśmy współtwórcy zbiorów historycznych i archiwum muzealnego oraz wieloletniemu kustoszowi Działu Historii Miasta i Regionu Józefowi Benbenkowi. Równie głęboką pamięć winni jesteśmy twórcy Muzeum Pożarnictwa i jego wieloletniemu kustoszowi Leonowi Trybalskiemu. Ich pracę wspierali bezimiennie członkowie Towarzystwa Miłośników Przeworska, Ochotniczych Straży Pożarnych i przeworskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Wspomnieć należy też dyrektora Tadeusza Twardowskiego, który nadał nowy kierunek działalności muzeum rozpoczynając rewitalizację całego zespołu pałacowo-parkowego.

Spoglądając wstecz na historię muzealnictwa w Przeworsku należy pamiętać, że w pierwszych latach powojennych (1944–1947) w pałacu Lubomirskich funkcjonowała Składnica Muzealna, której zbiory udostępniano do zwiedzania. Była to pierwsza placówka muzealna w mieście.


W historii Polskiego muzealnictwa Przeworsk zapisał się już w roku 1823, kiedy to Henryk Lubomirski, książę na Przeworsku zawierając umowę z Józefem Ossolińskim w sprawie przyjęcia Kuratorii Literackiej Ossolineum wyraził wolę utworzenia przy Zakładzie Narodowym, Muzeum im. Książąt Lubomirskich. Zamierzenie to zrealizował ostatecznie dopiero jego syn Jerzy w roku 1870, który powołał do życia pierwsze na ziemiach polskich publiczne muzeum. W jego zbiorach znalazła się znaczna część zbiorów przeworskich.

© Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy